(GVNET) – Chính quyền Tổng thống Donald Trump ngày 18/2 tuyên bố sẽ tiếp tục đàm phán với Nga nhằm chấm dứt xung đột tại Ukraine, sau cuộc gặp đầu tiên giữa các quan chức Mỹ và Nga tại Riyadh, Saudi Arabia.
Đáng chú ý, cuộc gặp này diễn ra mà không có sự tham gia của Ukraine, đánh dấu sự thay đổi trong chính sách của Washington từ việc tập hợp đồng minh để cô lập Moscow sang tiếp cận trực tiếp với Nga.
Trong cuộc gặp kéo dài 4 giờ rưỡi, phía Nga nhấn mạnh yêu cầu Ukraine không được gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Sau cuộc họp, Tổng thống Trump bày tỏ lạc quan và cho biết có thể sẽ gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin trước khi tháng 2 kết thúc. Ông Trump phát biểu tại Palm Beach, Florida: “Nga muốn đạt được điều gì đó. Tôi tin rằng mình có khả năng chấm dứt cuộc chiến này”.
Cuộc gặp tại Riyadh là lần đầu tiên các quan chức Mỹ và Nga thảo luận về việc chấm dứt chiến tranh Ukraine, cuộc xung đột nghiêm trọng nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến thứ hai. Ukraine đã tuyên bố sẽ không chấp nhận bất kỳ thỏa thuận nào mà không có sự đồng ý của Kiev, và Thủ tướng Đức Olaf Scholz nhấn mạnh rằng “không được có quyết định nào được đưa ra mà không có Ukraine”.
Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Mike Waltz cho biết cuộc chiến phải chấm dứt vĩnh viễn và điều này sẽ liên quan đến các cuộc đàm phán về lãnh thổ và đảm bảo an ninh. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio thông báo rằng các nhóm cấp cao sẽ bắt đầu đàm phán về việc chấm dứt xung đột và sẽ làm việc riêng để khôi phục các phái bộ ngoại giao của mỗi nước tại Washington và Moscow, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc đàm phán trong tương lai.
Tuy nhiên, giới chức Nga không đề cập đến việc đưa ra bất kỳ nhượng bộ nào, và phía Mỹ cũng không tuyên bố đã đạt được bất kỳ sự nhượng bộ nào từ Nga trong cuộc gặp này. Điều này khiến các nhà quan sát nghi ngờ về khả năng mở ra một tiến trình đàm phán hòa bình nghiêm túc.
Đề cập đến những lo ngại của Ukraine và châu Âu, ông Rubio khẳng định sẽ không có ai bị loại khỏi quá trình này và bất kỳ giải pháp nào cũng phải được sự chấp thuận của tất cả các bên liên quan. Sau cuộc gặp, cả Mỹ và Nga đều cho biết chưa xác định được ngày cho cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Putin. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy đã hoãn chuyến thăm Saudi Arabia dự kiến vào ngày 19/2 đến tháng 3, nhằm tránh việc “công nhận” cuộc gặp Mỹ – Nga vừa diễn ra tại Riyadh.
Kiev giữ vững lập trường rằng các cuộc đàm phán kết thúc chiến tranh Ukraine không nên diễn ra mà không có sự tham gia của Ukraine. Bà Evelyn Farkas, Giám đốc điều hành Viện McCain và cựu quan chức Lầu Năm Góc, nhận định rằng Ukraine cuối cùng sẽ có tiếng nói trong việc chấp nhận hay không một thỏa thuận mà Washington và Moscow đàm phán, và có thể từ chối một thỏa thuận không có lợi cho mình.
Trong khi các nước châu Âu thảo luận về khả năng triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình để đảm bảo thực thi một thỏa thuận hòa bình tại Ukraine, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tuyên bố Moscow sẽ không chấp nhận việc triển khai binh sĩ NATO tại Ukraine, dù dưới bất kỳ hình thức nào. Ông Lavrov nhấn mạnh: “Đây là điều chúng tôi không thể chấp nhận”.
Tuyên bố của ông Lavrov cho thấy Nga sẽ tiếp tục gây áp lực để giành thêm nhượng bộ trong các cuộc đàm phán. Cuộc gặp ngày 18/2 là cuộc đàm phán giữa ông Lavrov và cố vấn chính sách đối ngoại của Điện Kremlin, ông Yuri Ushakov, với ba quan chức chính quyền Trump mới đảm nhiệm vị trí trong tháng đầu tiên.
Ông Michael McFaul, cựu đại sứ Mỹ tại Nga, nhận xét: “Hiện tại, tôi chưa thấy có dấu hiệu nào cho thấy Nga sẵn sàng nhượng bộ để đạt được một thỏa thuận hòa bình”.
Ông Lavrov cũng đề cập đến “lợi ích cao” trong việc dỡ bỏ các rào cản kinh tế giữa hai nước. Sau khi chiến tranh nổ ra, Mỹ và các nước phương Tây đã áp đặt hàng loạt biện pháp trừng phạt lên Nga. Ông Rubio cho biết các nước châu Âu cũng đã áp đặt trừng phạt đối với Moscow và châu Âu nên tham gia vào các cuộc đàm phán để dỡ bỏ những biện pháp trừng phạt này. Nếu xung đột chấm dứt, điều đó sẽ mở ra cơ hội cho hợp tác Mỹ – Nga, bao gồm “một số quan hệ đối tác độc đáo và có thể có tầm quan trọng lịch sử”.
Nỗ lực ngoại giao được đẩy nhanh, bắt đầu từ cuộc điện đàm giữa ông Trump và ông Putin cách đây sáu ngày, đã dẫn đến lo ngại ở Ukraine và các nước châu Âu rằng Mỹ và Nga sẽ nhanh chóng đạt được một thỏa thuận bỏ qua lợi ích an ninh của Ukraine và châu Âu, trong khi mang lại nhiều lợi ích cho Nga.
Cuộc đàm phán ngày 18/2 cũng gây lo ngại ở Mỹ, quốc gia đã hỗ trợ an ninh cho Ukraine bằng hàng chục tỷ USD viện trợ quân sự với sự đồng thuận của cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ. Hạ nghị sĩ Dân chủ Jake Auchincloss nhận xét: “Nga đã thắng vòng đầu tiên. Điện Kremlin đã bình thường hóa quan hệ ngoại giao song phương với Mỹ mà không cần nhắc đến Ukraine hay NATO. Họ chẳng phải nhượng bộ gì để đạt được điều đó.
Bất chấp những lo ngại về việc Mỹ có thể đưa ra những nhượng bộ cho Nga, Nhà Trắng vẫn nhấn mạnh rằng các cuộc đàm phán vẫn đang ở giai đoạn sơ bộ và không có quyết định nào được đưa ra mà không có sự đồng ý của Ukraine.
Giới phân tích nhận định rằng, trong bối cảnh chiến sự kéo dài gần ba năm, Mỹ và các nước phương Tây có thể đang tìm kiếm một giải pháp ngoại giao để giảm thiểu căng thẳng, đồng thời tránh một cuộc đối đầu kéo dài với Moscow. Tuy nhiên, việc loại Ukraine ra khỏi giai đoạn đầu của các cuộc đàm phán có thể làm gia tăng sự ngờ vực và gây áp lực lên chính quyền của Tổng thống Zelensky.
Trong khi đó, phía Nga tiếp tục đưa ra những điều kiện cứng rắn. Bên cạnh yêu cầu Ukraine không gia nhập NATO, Moscow cũng muốn các lệnh trừng phạt phương Tây được dỡ bỏ như một phần của thỏa thuận hòa bình. Đây là những điều kiện mà các nước phương Tây, đặc biệt là châu Âu, khó có thể chấp nhận nếu không có những nhượng bộ đáng kể từ phía Nga.
Những diễn biến trong các cuộc đàm phán hòa bình do Mỹ dẫn dắt sẽ tiếp tục được theo dõi sát sao trong những tuần tới, đặc biệt khi ông Trump và ông Putin có thể sẽ gặp mặt trước khi tháng 2 kết thúc. Nếu các cuộc đàm phán tiếp tục mà không có sự tham gia của Ukraine, điều này có thể đặt ra những câu hỏi lớn về tương lai của nước này cũng như vai trò của phương Tây trong việc đảm bảo an ninh cho khu vực.
Tổng hợp