(GVNET) – Trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ, người chiến thắng không phải là ứng viên có nhiều phiếu cử tri phổ thông nhất mà là người đạt tối thiểu 270 trên 538 phiếu đại cử tri. Đây là một đặc điểm độc đáo của hệ thống chính trị Hoa Kỳ, phản ánh lịch sử và tư duy của các nhà lập quốc từ những năm đầu thành lập quốc gia.
Ngày 5/11/2024, hàng triệu người dân Mỹ đã đổ ra các điểm bỏ phiếu để chọn tổng thống kế tiếp. Trong cuộc đua lần này, cặp đôi Kamala Harris – Tim Walz đại diện Đảng Dân chủ đối đầu với Donald Trump – JD Vance của Đảng Cộng hòa. Dù vậy, lá phiếu phổ thông của mỗi cử tri không trực tiếp quyết định kết quả bầu cử, bởi hệ thống đại cử tri mới là yếu tố quyết định ai sẽ là người bước vào Nhà Trắng.
Hệ thống đại cử tri hoạt động như thế nào?
Mỗi bang của Hoa Kỳ có số phiếu đại cử tri nhất định, tương ứng với tổng số nghị sĩ mà bang đó có tại Quốc hội, bao gồm cả Hạ viện và Thượng viện. Chẳng hạn, bang đông dân nhất là California có đến 54 phiếu đại cử tri, trong khi Alaska, bang nhỏ nhất, có 3 phiếu. Tổng cộng, 50 bang và thủ đô Washington D.C. sở hữu 538 phiếu đại cử tri.
Trong hệ thống này, người dân Mỹ không trực tiếp bầu tổng thống mà chọn nhóm đại cử tri của đảng mình ủng hộ tại bang nơi họ cư trú. Khi ứng viên tổng thống thắng cuộc bỏ phiếu phổ thông ở bang nào, họ sẽ nhận toàn bộ số phiếu đại cử tri của bang đó (ngoại trừ Maine và Nebraska, nơi phiếu có thể phân chia giữa các ứng viên dựa trên tỷ lệ phiếu phổ thông). Nếu bà Harris chiến thắng ở California, bà sẽ giành được 54 phiếu đại cử tri của bang này, bất kể chênh lệch giữa hai ứng viên là bao nhiêu.
Tại sao hệ thống bầu cử tổng thống của mỹ phức tạp?
Hệ thống đại cử tri được lập nên từ năm 1787, khi các nhà lập quốc Hoa Kỳ muốn tạo ra một phương thức bầu cử vừa bảo vệ quyền lực của người dân, vừa tránh việc tập trung quyền lực tuyệt đối vào tay một tổ chức duy nhất. Tại thời điểm đó, tỷ lệ biết chữ còn thấp, nên các nhà lập quốc muốn có một lớp trung gian đại diện – những người được gọi là đại cử tri – để lựa chọn người lãnh đạo quốc gia.
Trong lịch sử, đã có nhiều trường hợp ứng viên chiến thắng phiếu đại cử tri mà không giành được đa số phiếu phổ thông. Năm 2016, ông Donald Trump giành được 304 phiếu đại cử tri dù thua Hillary Clinton về số phiếu phổ thông. Trước đó, năm 2000, George W. Bush cũng giành chiến thắng tương tự trước Al Gore. Đây là một trong những yếu tố khiến hệ thống đại cử tri thường được tranh luận về tính công bằng.
Các tình huống hiếm có và kịch bản đặc biệt
Theo quy định, nếu không ứng viên nào đạt được đa số phiếu đại cử tri, tức là không đủ 270 phiếu, Hạ viện sẽ tổ chức bỏ phiếu chọn ra tổng thống. Tuy nhiên, trường hợp này rất hiếm gặp vì thường có hai ứng viên chính từ hai đảng lớn tham gia tranh cử.
Thời điểm công bố kết quả bầu cử
Ngay sau khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa, quá trình kiểm phiếu bắt đầu, nhưng để tính toàn bộ phiếu – bao gồm cả phiếu qua bưu điện – có thể mất vài ngày. Các hãng truyền thông lớn như AP sẽ dùng các công cụ phân tích riêng để dự đoán ứng viên thắng tại từng bang. Kết quả cuối cùng của cuộc bầu cử thường được biết trong vài ngày sau đó, như năm 2020 khi chiến thắng của Joe Biden được thông báo vào ngày 7/11, bốn ngày sau ngày bầu cử.
Ngày 6/1, Quốc hội chính thức đếm và xác nhận kết quả phiếu đại cử tri. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, kết quả hầu như đã rõ ràng. Trong bối cảnh chính trị phức tạp, hệ thống đại cử tri Hoa Kỳ tiếp tục là một chủ đề thảo luận quan trọng, phản ánh sự hòa trộn giữa truyền thống và nhu cầu hiện đại hóa trong bầu cử tổng thống.
Tổng hợp